Poręczówka. Jak ją rozłożyć?

Poręczówka, szpulki i kołowrotki.

W tym artykule chciałbym poruszyć  temat związany z techniką poręczowania wykorzystywaną w nurkowaniu. Podczas eksploracji wraków czy jaskiń, poręczówka jest elementem obowiązkowym. Wszak to właśnie ona zapewnia nam bezpieczny powrót do domu.

Niejednokrotnie, gdy opowiadam nienurkującym znajomym, że ćwiczę rozkładanie poręczówki to słyszę tekst w stylu „Czyli nurkujesz z linką żeby się nie zgubić?”. Powiem szczerze, że jest to dość ciekawe wyobrażenie. Generalnie żeby się nie zgubić pod wodą wykorzystuję techniki nawigacji, natomiast poręczówka ma na celu wskazanie drogi powrotnej z jaskini, wraku na wypadek zgubienia orientacji lub pogorszenia widoczności.

Jeszcze kilka dekad do tyłu, kiedy to Scheck Exley dokonywał penetracji i eksploracji jaskiń na Florydzie, zarówno sprzęt nurkowy jak i wiedza o bezpieczeństwie podczas takich nurkowań leżała w powijakach. Swoją drogą gorąco polecam książkę Scheck Exley: Autobiografia pod ciśnieniem. Do rozkładania i transportowania poręczówek były wykorzystywane  puste szpule po kablach, puszki czy butelki. Wszystko było robione metodą prób i błędów, jednakże z czasem ewoluowało i finalnie mamy do dyspozycji szeroką gamę produktów przeznaczonych do sprawnego poręczowania.

Czytając ten artykuł należy mieć na uwadze, że ani ten wpis, ani żaden film na youtubie lub poradnik nie zastąpią szkolenia z technik nurkowania wrakowego lub jaskiniowego. Tylko profesjonalne szkolenie jest w stanie zbliżyć nas do warunków jakie panują podczas nurkowania w zamkniętych przestrzeniach. Najważniejsze jest jednak to, aby wszystko to czego nauczymy się na kursach nurkowania, cały czas ćwiczyć i powtarzać. Tylko dzięki takiej praktyce wejdą one nam w krew i będziemy w stanie skutecznie z nich korzystać. W tym miejscu, dla mniej zorientowanych czytelników zdefiniujmy sobie czym jest poręczówka, poręczowanie, kołowrotek oraz szpulka nurkowa.

Poręczówka jest to rozciągnięta lina, która ma na celu wskazanie kierunku drogi powrotnej podczas wykonywania nurkowań w przestrzeniach zamkniętych takich jak wraki, jaskinie lub podczas nurkowania pod lodowego. Zadaniem poręczówki jest zapewnienie nurkowi bezpiecznego powrotu na powierzchnię wody z zamkniętej przestrzeni, na wypadek jakiejkolwiek sytuacji awaryjnej.  Linka służąca do poręczowania przeważnie ma rozmiar 2-3mm grubości. Jest wykonana z barwionego na jaskrawe (jasne) kolory nylonu, dzięki czemu jest lepiej widoczna w warunkach ograniczonej widoczności. Linka do poręczówki powinna mieć ujemną pływalność, czyli powinna tonąć. Dzięki temu, w razie jej przerwania opadnie na dno, więc wciąż będziemy mieli szanse na jej odnalezienie.  

Poręczówka może być wykorzystywana również jako instrument pomiarowy. Poprzez zawiązanie na niej węzełków lub naniesienie markerów co określoną odległość możemy skutecznie określić np. długość jaką przebyliśmy. Poręczówka nawinięta na kołowrotku lub szpulce powinna być w jednym kawałku, a do szpulki/kołowrotka przymocowana w taki sposób aby z niego nie spadła po całkowitym rozwinięciu.

Poręczowanie to ogół technik oraz umiejętności, które służą do sprawnego i właściwego rozkładania oraz zwijania linki pod wodą.  Przyjęło się, że do poręczowania możemy zastosować dwie techniki : stabilizację linki poprzez oplot wokół obiektu lub stabilizację z wykorzystaniem gumy tzw. „zrywek”.

Kołowrotek nurkowy składa się z dużej szpuli na którą nawinięta jest linka, uchwytu oraz korbki służącej do zwijania linki. Jest on dużo bardziej poręczny zwłaszcza jeśli mamy zamiar rozkładać dużą ilość poręczówek. Na kołowrotku zmieści się również dużo większa ilość linki niż na szpulce. W samym transporcie może on być nieco kłopotliwy z uwagi na większe gabaryty.

Szpulka nurkowa jest dużo mniejsza niż kołowrotek i z łatwością mieści się w kieszeniach suchego skafandra. Do szpulki można również podpiąć bojkę dekompresyjną. Wykorzystywana podczas penetracji wraków lub jaskiń wymaga nieco większej wprawy niż kołowrotek. Szpulka w środkowej części posiada duży otwór, który umożliwia trzymanie jej palcami, natomiast na ściankach znajdują się mniejsze otwory, do których mocujemy karabinek dwustronny typu double ender.

Jak rozłożyć poręczówkę?

To pytanie na pewno przewija się przez myśli początkujących nurków. Tak na dobrą sprawę, nie ma jednej właściwej metody do rozkładania poręczówki pod wodą. Każdy z nurków prędzej czy później wyrobi swoje własne metody. Oczywiście jak to w życiu bywa, będą one bardziej lub mniej właściwe i każdy będzie twardo bronił swoich racji. Najważniejsze jest jednak to, żeby czuć się swobodnie podczas rozkładania poręczówki i jej wiązania do przedmiotów będących pod wodą.

Tak długo jak poręczówka będzie odpowiednio napięta, węzły nie będą ześlizgiwać się z miejsc zaczepu tak długo będą one do zaakceptowania.  Dobrze jest w ramach swojego treningu nurkowego co jakiś czas rozłożyć kilka lub kilkadziesiąt metrów poręczówki. Dzięki temu nie zapomnimy techniki i nabierzemy więcej pewności siebie. Zresztą, osobiście uważam że na każdym treningu powinniśmy sobie coś poćwiczyć, z każdego nurkowania wynieść nową umiejętność lub doszlifować obecne.

Zanim rozłożymy poręczówkę, musimy sobie w odpowiedni sposób przygotować linkę. Mi do tego celu posłuży szpulka – będzie lepiej widoczna na zdjęciach. Zaczynamy od tego że, na luźnym końcu linki, wiążemy jedną dużą pętlę przez którą będziemy w stanie przełożyć swobodnie szpulkę lub kołowrotek. W tym miejscu dobrze jest zostawić nieco luzu, tak abyśmy mogli wykonać tą operację w grubych rękawicach. Gdy mamy przygotowaną dużą pętlę, to przystępujemy do zawiązania drugiej, tym razem nieco mniejszej. Pamiętajmy, że w wodzie linka będzie praktycznie bezwładna i jej obsługa będzie trudniejsza niż na powierzchni. Dlatego też, warto dużą pętlę zrobić delikatnie niesymetryczną. Przy tak zaciśniętej pętli, w wodzie będzie się ona delikatnie rozwarstwiać przez co łatwiej będzie ją złapać w grubych rękawicach.  

Równie ważnym elementem jest odpowiednie zakończenie linki na szpulce lub kołowrotku. Musimy pamiętać o tym, aby linka była na stałe przytwierdzona do szpulki lub kołowrotka. Proponuję, aby zaraz po zakupie rozwinąć całą linkę i zweryfikować czy faktycznie jest ona właściwie przytwierdzona do bębenka. Chyba nikt z nas nie chciałby puścić bojki ze znacznej głębokości na lince, która nie jest przytwierdzona do szpulki lub kołowrotka.

Sposoby zabezpieczenia szpulki przed samoczynnym rozwinięciem linki.

Zgodnie ze standardami bezpiecznego nurkowania jak i zdrowym rozsądkiem poręczówka powinna mieć swój początek na powierzchni wody. Dotyczy to w przede wszystkim nurkowań w jaskiniach lub pod lodem. Oczywiście powinna ona być zamocowana w sposób trwały i solidny, tak aby w warunkach zerowej widoczności można było bezpiecznie powrócić do punktu wejścia. Poręczówka pomiędzy dwoma punktami mocowania powinna być napięta, lecz bez zbędnej przesady. Bardzo mocno napięta poręczówka jest bardziej podatna na przypadkowe przerwanie zarówno przez osobę która w nią wpłynie jak i przez osady niesione przez prądy występujące w jaskiniach. Powinna ona być napięta na tyle, aby nie spadała z punktów w których jest zamocowana i nie pływała luźno między tymi punktami.

Osoba która rozkłada poręczówkę – ta która płynie jako pierwsza – odpowiada za jej właściwe umiejscowienie i przywiązanie do obiektów. Drugi nurek przemieszcza się wzdłuż rozłożonej poręczówki i w razie potrzeby poprawia mocowanie poręczówki. Do obowiązków lidera należy również ocena wraku lub jaskini wraz z miejscami do których poręczówka zostanie przymocowana. Musi on upewnić się również, że poręczówka która umiejscowiona jest np. przy wejściu do wraku lub przesmyku w jaskini nie zostanie przemieszczona w zbyt ciasny obszar, który nie nadaje się do przejścia w warunkach zerowej widoczności.

Tutaj mamy do czynienia z tzw. pułapką linową, która stanowi bardzo duże zagrożenie dla nurka. W takim wypadku możemy nie odnaleźć drogi powrotnej choć fizycznie będziemy bardzo wyjścia. Poręczówka powinna być prowadzona przy dnie lub podłodze. Dzięki temu minimalizujemy ryzyko zaplątania się w niej, a w przypadku utraty oświetlenia lub ograniczonej widoczności łatwiej będzie ją odnaleźć. Poręczówka powinna być prowadzona w miarę możliwości w linii prostej po jednej stronie wraku lub jaskini. Innymi słowy poręczówka nie powinna skakać raz w lewo raz w prawo. Wszystko to ma na celu jej łatwiejsze odnalezienie w przypadku zagubienia.

Dodatkowo do oznaczenia poręczówki, możemy wykorzystać różnego rodzaju markery. Przeważnie są tzw. ciasteczka i strzałki. Nazewnictwo wzięło się z wyglądu tychże markerów. Generalnie, zasada jest taka, że markery powinny być podpisane do jakiego nurka lub grupy nurków należą. Strzałki powinny być umieszczane co kilkadziesiąt metrów, zawsze skierowane swoim grotem w stronę wyjścia. Ciasteczka przeważnie umieszczane są na różnego rodzaju skrzyżowaniach lub odskoczniach od głównej poręczówki. Umieszczenie markerów na linkach należy również do techniki poręczowania.

Nurek który płynie za liderem może oświetlać mu drogę lub oświetlać miejsca gdzie będzie zamocowana poręczówka. Dodatkowo drugi nurek może również kontrolować jakość zakładanych węzłów na przedmioty i w razie konieczności zasygnalizować liderowi, że coś jest nie tak. Jeżeli ćwiczymy w stałych zespołach, to dobrze jest co jakiś czas wymieniać się rolami, tak aby każdy mógł sprawdzić się w różnych warunkach.

A co w przypadku gdy lider rozwija poręczówkę, a reszta grupy (kilka osób) za nim podąża? Po prawdzie dobrym nawykiem byłoby chwycenie poręczówki w dłoń, a w zasadzie umożliwienie jej poruszania się między zaciśniętymi palcami w znak OK. Jednak jeśli widoczność na to pozwala, można śledzić poręczówkę wzrokiem. Należy pamiętać o tym, aby pozostawać z nią w bezpośrednim kontakcie i nie tracić z pola widzenia.

Techniki poręczowania czyli wiążemy poręczówkę różnymi sposobami

Podczas rozkładania poręczówki możemy stosować naprzemiennie oploty i węzły, które stanowią bezinwazyjny sposób przymocowania linki do elementów konstrukcyjnych wraku lub form skalnych jaskiń. Nurkowie często nazywają ten proces wiązaniem lub mocowaniem poręczówki. Poniżej pragnę pokazać Ci najbardziej popularne i powszechne sposoby zakładania poręczówki. Wiedz jednak, że sposobów na jej założenie może być tyle co nurków. To co sprawia, że poręczówka jest dobra to to, że jest ona zarówno stabilna po rozłożeniu jak i łatwa w demontażu. Możesz również spotkać się z różnymi nazwami oplotów i węzłów. Niemniej jednak to co za chwilę zobaczysz, będzie mogło stanowić solidny fundament do rozwijania Twojej techniki poręczowania.

1. Oplot prosty nieblokujący

Proste owinięcie linki poręczówki wokół przedmiotu w zasadzie nie jest uznawane do końca jako oplot. Myślę, że z takim stwierdzeniem zgodzi się ze mną każdy jeden nurek jaskiniowy czy wrakowy. Jest to jeden z pierwszych węzłów/oplotów o jakim ludzie uczą się podczas kontynuacji edukacji. Niestety przeważnie jest to wiedza pozyskiwana od innych kolegów, często mało doświadczonych. Ogromną wadą takiego oplotu, jest jego niestabilność.

Po pierwsze linka cały czas może się swobodnie przemieszczać po obiekcie, a to z kolei może doprowadzić do jej przerwania. Po drugie, przerwanie linki przy takim oplocie spowoduje, że dalsza część linki będzie bezwiednie przez nas ciągnięta. Tym samym narażamy się na utratę możliwości powrotu do punktu wyjścia. Proponuje aby oplot ten potraktować jedynie jako ciekawostkę. Oplot ten wykonujemy w taki sposób, że rozciągniętą linkę z kołowrotka/szpulki owijamy jednokrotnie wokół interesującego nas przedmiotu, po czym rozciągamy ją dalej.

2. Owinięcie samozaciskowe

Oplot troszkę bardziej rozbudowany od wcześniej wspominanego. Charakteryzuje się dużą stabilnością i stosunkowo małym przemieszczaniem się linki po obwiązanym obiekcie. W praktyce jest to jeden z częściej stosowanych węzłów wykorzystywanych do rozkładania poręczówki. Wykonujemy go w bardzo prosty sposób. Przedmiot oplatamy jednokrotnie dookoła obiektu po czym szpulkę/kołowrotek przekładamy od dołu nad rozciągniętą poręczówką i zaciskamy węzeł ciągnąc za szpulkę/kołowrotek. W ten sposób utworzyliśmy stabilne mocowanie dla naszej poręczówki. Niewątpliwym plusem takiego rozwiązania jest to, że nawet w przypadku przerwania pierwszego odcinka poręczówki (tego przed miejscem wykonania węzła), drugi odcinek nadal pozostaje naciągnięty. Nawet jeśli dojdzie do przerwania poręczówki, to prawdopodobnie jej fragmenty spadną w niedużej odległości od siebie.

3. Podwójne owinięcie samozaciskowe

Węzeł ten podobnie jak owinięcie samozaciskowe cieszy się bardzo dużą popularnością wśród nurków jaskiniowych oraz wrakowych. Występuje tutaj duże tarcie linki o obiekt oraz o samą linkę, co sprawia że jest to węzeł bardzo pewny. Wykonujemy go w taki sposób, że najpierw podwójnie oplatamy pożądany obiekt, a następnie szpulkę/kołowrotek przekładamy od dołu nad rozciągniętą poręczówką i zaciskamy węzeł ciągnąc za szpulkę/kołowrotek. Podwójny oplot jest dodatkowym zabezpieczeniem stabilizującym linkę przed jej samoczynnym przetarciem oraz pewnego rodzaju gwarancją, że linka nadal pozostanie na swoim miejscu jeśli zostanie przypadkowo zerwana. Zarówno ten węzeł jak pojedyncze owinięcie samozaciskowe można założyć w bardzo łatwy sposób oraz równie łatwo go zdemontować.

4. Oplot jedną ręką

Jest niczym innym jak wspominanym wcześniej owinięciem samozaciskowym, z tą różnicą, że jest wykonywane jedną ręką. Stosuje się go na małych obiektach, które możemy objąć dłonią. Sprawne zawinięcie tego węzła jedną ręką, wymaga nieco wprawy i sprytu. Tym bardziej jeśli będziemy starali się wykonać go w grubych rękawicach.

5. Oplot podwójny jedną ręką

Oplot ten wykonujemy w taki sam sposób jak powyższy, tyle że dwukrotnie. Na zdjęciu poniżej widać dokładnie dwa węzełki, które powstały na skutek założenia tego oplotu. Ich powierzchnia tarcia jest na tyle duża, że jest on bardzo pewnym oplotem stosowanym pod wodą. Pamiętać musimy tylko o tym, żeby obiekt na którym chcemy go zastosować był na tyle mały, abyśmy mogli go objąć dłonią.

6. Tie off zabezpieczony

Tie off jest bardzo charakterystycznym sposobem mocowania poręczówki, który informuje nas o nagłej zmianie kierunku prowadzenia poręczówki. Przez swój kształt  i wygląd jest w stanie przekazać nam taką informację nawet w warunkach całkowitej utraty widoczności. Moim zdaniem zabezpieczony tie off, jest węzłem dużo bezpieczniejszym, ponieważ niwelujemy ryzyko samoczynnego lub przypadkowego rozwiązania węzła. Tie off zabezpieczony wykonujemy w taki sposób, że rozciągamy nieco linki z naszego kołowrotka/szpulki na taką długość aby zgięta linka była w stanie swobodnie objąć obiekt po czym należy zawiązać dwa węzełki takie jakbyśmy chcieli wykonać dwa węzły proste (to ten pierwszy podczas wiązania sznurówek). Takiego tie off’a możemy również wykorzystać jeżeli chcemy przywiązać linkę do przedmiotu, który posiada małe otwory lub oczka.

7. Tie-off z szybkim zwolnieniem

Tie off z szybkim zwolnieniem wykonujemy w sposób bardzo podobny jak zwykły tie off, z tym że na ostatnim etapie podczas robienia drugiego węzła tworzymy małą pętelkę, przez którą przeciągamy linkę.Tak zawiązany węzeł jest łatwy do rozwiązania pod wodą, zwłaszcza w rękawiczkach. Wystarczy tylko pociągnąć za jeden luźny koniec poręczówki i węzeł samoczynnie się rozwiąże.

8. Zabezpieczenie końca poręczówki

Jeżeli z jakiegoś powodu postanowimy zakończyć poręczówkę i przerwać eksplorację, możemy kołowrotek lub szpulkę zawiązać w sposób zaprezentowany poniżej. Najpierw oplatamy linkę wokół przedmiotu, miejsca w którym chcemy zakończyć eksplorację. Następnie blokujemy linkę na szpulce lub kołowrotku, po czym wykorzystując wolny koniec karabinka, wykonujemy jego dwukrotne owinięcie wokół linki od strony z której przypłynęliśmy. Równie dobrze możemy zawiązać bezpiecznego tie-off’a, a resztę linki wraz ze szpulką lub kołowrotkiem odciąć i zabrać w drogę powrotną.

W nurkowaniu jaskiniowym możemy spotkać się jeszcze z tzw. pirmary tie off i secondary tie off. Jest to procedura podwójnego zabezpieczenia sobie drogi powrotnej na powierzchnię wody w przypadku utraty widoczności. Primary tie off czyli pierwszy, wiązany jest w miejscu w którym mamy bezpośredni dostęp do powierzchni wody. Może on być przywiązany do kamienia, fragmentu skały, drzewa spoczywającego na dnie, jednakże miejsce to powinno być dobrane w taki sposób abyśmy mogli wynurzyć się prosto na powierzchnię po osiągnięciu pierwszego węzła tie off.

Secondary tie off umieszczany jest jeszcze w strefie widocznego światła z powierzchni wody, jednak znajduje się on bezpośrednio przed wejściem do jaskini lub wraku. Innymi słowy, drugi tie off zakładamy w kawernie.

Zwijanie poręczówki

Gdy dojdziemy do punktu, który był celem naszej eksploracji nurkowej musimy wrócić na powierzchnię. Oczywiście powrót może rozpocząć się również w mnemonic gdy osiągniemy pierwszy zakładany przed nurkowaniem limit. Więcej o limitach podczas których będziemy kończyć nurkowania dowiesz się na przykład podczas kursów wrakowych, które prowadzone są w naszej szkole nurkowania. W chwili podjęcia decyzji o powrocie, osoba która płynęła jako druga zamienia się rolami z liderem i to ona płynie jako pierwsza. Z kolei lider płynie jako drugi i to na nim spoczywa obowiązek zwijania poręczówka. Oczywiście techniki poręczowania pozwalają na to aby poręczówka została ucięta na jej końcu. Dotyczy to jednak bardziej wypraw eksploracyjnych, gdzie odkrywamy i penetrujemy co raz to dalsze nowe korytarze jaskiń lub wraków.

Generalnie zwijanie poręczówki z wykorzystaniem kołowrotka jest dużo prostsze oraz przyjemniejsze, niż wykonywanie tej czynności ze szpulką. Zwłaszcza jak mamy założone grube lub suche rękawice, to poręczówka jest w stanie całkiem dobrze płatać nam figle pod wodą.

Mistrz techniki poręczowania

Tylko trening, trening, trening i jeszcze raz trening może sprawić, że nabędziesz pewności w tym co robisz pod wodą. Pamiętaj o tym, że to co wydaje się łatwe na lądzie, jest ciężkie pod powierzchnią. Jeżeli dodamy do tego czynniki takie jak stres, zmęczenie czy też narkozę azotową to wtedy okazuje się, że błahe zadania urastają do rangi poważnych problemów. Dzięki treningowi jesteś w stanie nabrać pewności ruchów oraz pamięci mięśniowej, która w sytuacjach krytycznych jest bardzo przydatna. Zwłaszcza jeśli w grę wchodzi szeroko rozumiana poręczówka. Węzły, oploty to rzecz o której bardzo często się zapomina, dlatego należy ją ćwiczyć jak najczęściej. Co ważne, tą umiejętność możesz ćwiczyć również w swoim ogrodzie, rozciągając poręczówkę między drzewami.

Moja osobista rada oraz wskazówka jest taka abyś z każdego nurkowania wyniósł coś dla siebie. Poćwicz coś, popraw swoją technikę, powtórz ćwiczenia. Poświęć na to 10 lub 15 minut z każdego nurkowania a zobaczysz, że efekty przyjdą bardzo szybko. I tak, wiem doskonale o tym, że jak idziemy na nurkowanie to po prostu skupiamy się na płynięciu do określonego celu i w ogóle kto by sobie wtedy zawracał głowę ćwiczeniami. Wierz mi lub nie ale to ma sens. Ja sam potrafię spędzić godzinę wisząc w toni w jednym miejscu i wielokrotnie deponować i zapinać swoje butle boczne stage.

Znajdziesz nas również w serwisach społecznościowych:
Facebook: www.facebook.com/JustDiveSzkolaNurkowania
Instagram: www.instagram.com/just_dive
LinkedIn: www.linkedin.com/company/just-dive/